پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) نوعی صدمه به زانو است که معمولاً ورزشکاران به آن دچار می‌شوند از جمله بازیکنان فوتبال، بسکتبال، اسکی و ژیمناستیک. البته افراد غیرورزشکار نیز می‌توانند به دلیل آسیب‌دیدگی یا تصادف پارگی رباط صلیبی را تجربه کنند. متخصصین فیزیوتراپی برای کمک به افراد مبتلا به پارگی رباط صلیبی در کاهش درد و تورم، بازیابی مجدد قدرت و حرکت و بازگشت به فعالیت‌های مورد نظر آموزش دیده‌اند.
آسیب به رباط صلیبی زانو منجر به ناپایداری و کج شدن زانو خواهد شد. این امر در اثر ضعف عضلات ثانویه زانو به دلیل درد یا عدم استفاده از عضلات است. برای دستیابی به اهداف زیر، دکتر سعیدی متخصص طب فیزیکی برای درمان پارگی رباط صلیبی از جدیدترین روش های توانمندی استفاده می کند: کاهش درد و تورم زانو، افزایش دامنه حرکتی زانو، افزایش قدرت عضلات و افزایش پایداری زانو. اهداف فوق با استفاده از طیف وسیعی از درمان‌های فیزیوتراپی از جمله درمان الکتروفیزیکی و ورزش درمانی حاصل می‌شود. درمان در طی یک دوره سه تا شش ماهه انجام می‌شود و سرعت و میزان بهبودی بسته به شدت آسیب‌دیدگی در هر فرد متفاوت است. رعایت برنامه تمرینی خانگی که برای بازگشت سریع ورزش تجویز می‌شود، ضروری است.
رباط صلیبی یکی از باندهای اصلی بافت (رباط) است که استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (تیبیا) در مفصل زانو متصل می‌کند. رباط صلیبی ممکن است پاره شود اگر:
- وقتی که پای خود را روی زمین گذاشته‌اید، زانوی خود را بپیچانید.
- هنگام دویدن ناگهان متوقف شوید.
- ناگهان وزن خود را از یک پا به پای دیگر منتقل کنید.
- بپرید و روی زانوی کشیده (صاف) فرود بیایید.
- کشش زانو را بیشتر از حد معمول حرکت خود انجام دهید.
- ضربه مستقیم به زانوی شما وارد شود.
فهرست مطالب
آیا درجات مختلفی از آسیب به رباط صلیبی زانو وجود دارد؟
بله، میزان آسیب به رباط صلیبی زانو با میزان پارگی رباط و در نتیجه شدت آسیب ارزیابی می‌شود.
- درجه I – آسیب جزئی یا “کشیدگی” رباط. برخی از الیاف رباط کشیده می‌شوند اما هیچ یک از آن‌ها پاره نمی‌شوند.
- درجه II- آسیب شدیدتر یا “پارگی جزئی”. در این درجه از آسیب برخی از الیاف پاره می‌شوند.
- درجه III – آسیب شدید به رباط که در آن تمام الیاف رباط را به طور کامل پاره می‌شود. آسیب درجه سوم همچنین به نام “پارگی کامل” شناخته می‌شود که آسیب‌دیدگی شدید رباط صلیبی زانو را نشان می‌دهد.
عوامل خطر پارگی رباط صلیبی چیست؟
- ورزش – ورزشکارانی که به ورزش‌هایی مشغول هستند که به برش و یا حرکات محوری زیادی نیاز دارند، به عنوان مثال بسکتبال، فوتبال، راگبی.
- جنسیت – زنان از نظر مردان به دلیل داشتن همسترینگ ضعیف تر در مقایسه با چهار سر ران خود ، بیشتر از مردان در معرض خطر هستند. همچنین زنان از زاویه Q بیشتری نسبت به پاتلا برخوردار هستند ، همچنین به عنوان درپوش زانو نیز شناخته می شود (که زانو را در موقعیت “داخلی” بیشتری قرار می دهد) ، بنابراین در معرض نقص زیست مکانیکی قرار دارند.
- استحکام و تهویه ضعیف – ممکن است شما برای ورزش های خاصی که تقاضای بیشتری برای قدرت و تهویه بدن دارند ، “نامناسب” باشید.
- محیط زیست – ورزش در زمین ناهموار یا سطح مرطوب به دلیل هوای نامساعد ممکن است احتمال آسیب به رباط صلیبی را افزایش دهد.
پارگی رباط صلیبی چگونه احساس می‌شود؟
زمانی که پارگی رباط صلیبی در زانوی شما رخ می‌دهد، ممکن است احساس درد تیز یا شدیدی داشته باشید یا صدای “پوپ” یا یک بشکن را بشنوید. ممکن است نتوانید روی پای مصدوم خود راه بروید زیرا مفصل زانو نمی‌تواند وزن شما را تحمل کند. معمولاً زانو سریعاً (در عرض چند دقیقه تا چند ساعت) متورم می‌شود و ممکن است احساس کنید که هنگام راه رفتن یا فشار آوردن روی آن، زانوی شما به اصطلاح خالی می‌شود.
پارگی رباط صلیبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ممکن است بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی، توسط یک فیزیوتراپیست، مربی ورزشی یا جراح ارتوپدی معاینه شوید. اگر در ابتدا فیزیوتراپیست خود را ببینید، درمانگر شما ارزیابی کاملی را انجام می‌دهد که شامل بررسی تاریخچه سلامتی شما است. فیزیوتراپیست شما موارد زیر را سؤال خواهد کرد:
- شما چه کاری انجام می‌دادید که آسیب دیدید؟
- آیا هنگام آسیب‌دیدگی احساس درد کردید یا صدای “پوپ” را شنیدید؟
- آیا اطراف زانوی شما در 2 تا 3 ساعت اول بعد از آسیب‌دیدگی دچار تورم شد؟
- آیا هنگام بلند شدن از روی صندلی، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، یا زمانی که می‌خواهید جهت راه رفتن خود را تغییر دهید احساس سستی در زانو یا خالی شدن زانو را تجربه می‌کنید؟
فیزیوتراپیست شما ممکن است آزمایشات «دستی» را انجام دهد تا احتمال پارگی رباط صلیبی را مشخص کند و ممکن است از آزمایش‌های دیگری نیز برای ارزیابی آسیب‌های احتمالی به سایر قسمت‌های زانو استفاده کند.
یک جراح ارتوپدی ممکن است آزمایش‌های بیشتری از جمله تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) را انجام دهد تا تشخیص خود را تایید کند و سایر آسیب‌های احتمالی زانو را رد کند.
درمان پارگی رباط صلیبی با طب فیزیکی
پس از تشخیص پارگی رباط صلیبی، شما با جراح و فیزیوتراپیست خود تصمیم می‌گیرید که آیا باید جراحی انجام دهید یا اینکه بدون جراحی بهبود می‌یابید. اگر نیازی به جراحی ندارید، فیزیوتراپیست شما با شما همکاری خواهد کرد تا قدرت عضلانی، چابکی و تعادل شما را بازگرداند. بنابراین می‌توانید به فعالیت‌های روتین خود بازگردید. همچنین فیزیوتراپیست شما ممکن است روش‌هایی را برای اصلاح فعالیت‌های بدنی به شما آموزش دهد تا فشار کمتری روی زانوی خود وارد کنید. اگر تصمیم به جراحی گرفتید، فیزیوتراپیست می‌تواند قبل و بعد از عمل به شما کمک کند.
درمان بدون جراحی
در تحقیقات حاضر گروه خاصی از بیماران شناخته شده‌اند که در نتیجه پارگی رباط صلیبی خود پتانسیل بهبودی بدون جراحی را دارند. این بیماران فقط دچار آسیب رباط صلیبی شده‌اند و هیچ قسمتی از زانو به دلیل صدمه اولیه، دچار بیرون‌زدگی نشده است. اگر در این گروه قرار بگیرید، بر اساس آزمایشات خاصی که فیزیوتراپیست شما انجام خواهد داد، درمانگر شما یک برنامه درمانی فیزیوتراپی را برای شما طراحی می‌کند. این برنامه درمانی ممکن است شامل درمان‌هایی مانند تحریک الکتریکی ملایم اعمال شده بر عضله چهار سر ران، تقویت عضلات و تمرین تعادل باشد.
درمان قبل از جراحی
اگر جراح ارتوپدی شما تشخیص‌دهد که جراحی ضروری است، فیزیوتراپیست شما می‌تواند قبل و بعد از عمل با شما همکاری کند. برخی از جراحان بیماران خود را برای مدت کوتاهی برای توانبخشی قبل از عمل، به فیزیوتراپیست ارجاع می‌دهند. درمانگر فیزیکی شما در کاهش تورم، افزایش دامنه حرکت زانو و تقویت عضلات ران (چهار سر ران) به شما کمک می‌کند.
درمان بعد از جراحی
جراح ارتوپدی شما دستورالعمل‌های پس از جراحی را به متخصص فیزیوتراپی شما ارائه می‌دهد که یک برنامه درمانی جداگانه را بر اساس نیازها و اهداف خاص شما طراحی کند. برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تحمل وزن
بعد از جراحی، از عصا برای راه رفتن استفاده خواهید کرد. میزان وزنی که مجاز به قرار دادن بر روی پای خود هستید و اینکه چه مدت باید از عصا استفاده کنید به نوع جراحی ترمیمی که داشتید بستگی دارد. متخصص فیزیوتراپی شما برای رفع نیازهای شما یک برنامه درمانی طراحی می‌کند و شما را به آرامی به سمت تحمل وزن کامل خود هدایت می‌کند.
یخ و فشرده‌سازی
بلافاصله پس از جراحی، درمانگر فیزیوتراپی شما با استفاده از سرمادرمانی مانند آستین یخ که در اطراف زانوی شما قرار گرفته و آن را فشرده می‌کند، تورم شما را کنترل می‌کند.
استفاده از بریس
بعضي از جراحان به شما بریس‌هایی را می‌دهند كه بعد از عمل جابجايي زانوی شما (دامنه حركت) محدود شود. فیزیوتراپیست بریس را برای شما میبندد و به شما می‌آموزد که چگونه از آن با خیال راحت استفاده کنید. بعضي از ورزشكاران در هنگام بهبودي و بازیابی مجدد توانایی خود به فعاليت‌هاي ورزشي خود بازمی‌گردند.
ورزش حرکتی
در طول هفته اول بعد از عمل، فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا مجدداً حرکت خود را در ناحیه زانو شروع کنید و تمرینات ملایمی را که می‌توانید در خانه انجام دهید به شما آموزش می‌دهد. تمرکز بیشتر روی بازیابی کامل حرکت زانو خواهد بود. تمرینات اولیه به افزایش جریان خون و همچنین به کاهش تورم کمک می‌کند.
تحریک الکتریکی
درمانگر فیزیکی شما ممکن است از تحریک الکتریکی برای ترمیم قدرت عضلات ران شما استفاده کند و به شما در رسیدن به درجات آخر حرکت زانو کمک کند.
ورزش تقویتی
در 4 هفته اول بعد از عمل، متخصص فیزیوتراپی شما با استفاده از ترکیبی از تمرینات تحمل وزن و غیر تحمل وزن، به شما در افزایش توانایی قرار دادن وزن روی زانو کمک خواهد کرد. این تمرینات روی عضلات ران شما (چهار سر ران و همسترینگ) تمرکز خواهد داشت و ممکن است به محدوده خاصی از حرکت برای محافظت از رباط صلیبی جدید محدود شود. طی هفته‌های بعد ممکن است فیزیوتراپیست شما شدت تمرینات شما را افزایش داده و تمرینات تعادلی را به برنامه شما اضافه کند.
تمرین‌های تعادلی
متخصص فیزیوتراپی شما را با انجام تمرینات روی سطوح مختلف هدایت می‌کند تا به تعادل شما کمک کند. در ابتدا، این تمرینات به شما کمک می‌کند وزن خود را به آرامی روی پای جراحی شده خود تغییر دهید. این فعالیت‌ها تا ایستادن روی پایی که عمل جراحی روی آن انجام شده و روی سطوح محکم و ناپایدار پیش می‌رود تا تعادل شما را به چالش بکشد.
بازگشت به ورزش یا فعالیت‌های قبل بیمار
با بازیابی مجدد قدرت و تعادل، ورزشکاران ممکن است دویدن، پریدن، و سایر تمرین‌های خاص را برای ورزش فردی خود شروع کنند. این مرحله تا حد زیادی از نظر فردی متفاوت است. فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌های درمانی بازگشت به ورزش را متناسب با نیازها و اهداف فردی طراحی می‌کنند.
آیا می‌توان از پارگی رباط صلیبی جلوگیری کرد؟
بیشتر تحقیقات در مورد پارگی رباط صلیبی با ورزشکاران زن انجام شده است، زیرا زنان 4 تا 6 برابر بیشتر از مردان پارگی رباط صلیبی را تجربه می‌کنند. ثابت شده است که برنامه‌های پیشگیری فیزیوتراپی باعث کاهش 41 درصدی آسیب‌های رباط صلیبی برای بازیکنان زن فوتبال شده است. محققان توصیه‌های زیر را برای یک برنامه ورزشی پیشگیری تهیه کرده‌اند:
- این برنامه باید به منظور بهبود تعادل، قدرت و عملکرد ورزشی طراحی شود. تقویت عضلات هسته بدن (شکم) شما علاوه بر تقویت ماهیچه‌های ران و پا، برای جلوگیری از صدمات مهم است.
- تمرینات باید 2 یا 3 بار در هفته انجام شود و باید شامل تمرینات ورزشی باشد.
- این برنامه باید حداقل 6 هفته طول بکشد.
اگرچه اکثر مطالعات ورزشی بر روی ورزشکاران زن انجام شده است، اما این یافته‌ها ممکن است از ورزشکاران مرد نیز سودمند باشد.
