فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض مفصل زانو

در طی روزهای بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو، پزشک متخصص درمان فیزیکی از نزدیک بر وضعیت زانو و روند بهبودی شما نظارت خواهد کرد. با وجود آنکه بهبودی بعد از این عمل در بیماران مختلف روند متفاوتی دارد، اما در اینجا به‌طور کلی مطالبی در مورد شرایطی که انتظار می‌رود در طی چند روز بعد از عمل تعویض مفصل زانو داشته باشيد، بیان خواهد شد.

اهمیت فیزیوتراپی بعد از عمل زانو

هنگامی‌که بیمارانی که عمل تعویض مفصل زانو انجام داده‌اند به ما مراجعه می‌کنند، ما معاینات کاملی به منظور ارزیابی ورم و درد زانو، قدرت عضلات و دامنه حرکتی مفصل بر روی بیمار انجام می‌دهیم. در این معاینات نه تنها مفصل زانو، بلکه مفاصل دیگر از جمله مفصل ران، قوزک پا و ستون فقرات پایین کمر (لومبار) نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در دو هفته اول بعد از عمل، مهم‌ترین هدف ما از انجام فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو ، کاهش ورم زانو و بازیابی دامنه حرکت غیرفعال (حرکت دادن زانو توسط پزشک) مفصل زانو می‌باشد. هنگامی‌که دامنه حرکتی مفصل کاملاً اصلاح شد، شما می‌توانید ورزش‌های همراه با وزنه را شروع کنید. دقت کنید که در انجام فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو، همه مفاصل بدن باید عملکرد بهینه خود را داشته باشند، به طوری که هیچ فشار اضافه‌ای بر مفصل زانو وارد نشود.

دوره بهبودی در بیمارستان

روز اول: شروع بهبودی

شروع به حرکت کنید تا قدرت مفاصل و عضلات شما بازیابی شود و از بروز مشکلات حرکتی جلوگیری گردد. یک پزشک متخصص درمان فیزیکی، شما را بر روی پاها نگه می‌دارد و نحوه حرکت دادن قوزک پاها را به شما آموزش می‌دهد تا به این طریق، جریان خون در پاهای شما برقرار شود. در این روز می‌توانید شروع به راه رفتن کنید. همچنین انجام ورزش‌های تنفسی به حفظ سلامت ریه‌ها و پیشگیری از پنومونیا کمک می‌کند.

روز دوم: بستری در بیمارستان

در این روز احتمالاً شما دیگر می‌توانید از داروهای مسکن خوراکی به جای داروهایی که از طریق تزریق وریدی دریافت می‌کردید، استفاده کنید و برنامه غذایی عادی داشته باشید. همچنین شما می‌توانید با کمک مختصری که همراهتان به شما می‌دهد، به حمام بروید. در این روز شما همچنان زیر نظر متخصص درمان فیزیکی خواهید بود و او به شما می‌آموزد که چگونه مراقب علائم و نشانه‌های عوارض بعد از عمل از جمله عفونت، تشکیل لخته خون و احتقان سینه باشید.

روزهای سوم و چهارم: آمادگی برای ترخیص از بیمارستان

در این زمان باید آماده مرخص شدن از بیمارستان باشید. قبل از ترخیص احتمالاً شما قادر خواهید بود که بدون نياز به کمک ديگران، از روی تخت یا صندلی خود برخیزید و یا به حمام بروید. همچنین احتمالاً می‌توانید به کمک عصا یا واکر قدم بزنید. بعضی از بیماران برای بازتوانی بهتر در این دوره نیاز به بستری شدن در یک مرکز بازتوانی دارند. در این مراکز همیشه نیروهای آموزش ‌دیده برای کمک به بیمار حضور دارند.

بهبودی بعد از ترخیص از بیمارستان

هفته اول: یخ درمانی

در این مدت شما باید نکاتی که قبلاً در بیمارستان در مورد تمیز نگه‌داشتن زخم‌ها و عوض کردن لباس‌های خود آموخته‌اید را رعایت کنید. احتمالاً ورم مختصری در محل زانوی شما وجود دارد که کاملاً طبیعی است، اما کاملاً مراقب علائمی از قبیل قرمزی، تب و سایر نشانه‌های عفونت باشید. یک کیسه حاوی یخ یا سبزیجات فریز شده را در یک حوله بپیچید و روی زانو بگذارید تا به تسکین درد زانوی شما کمک کند. متخصص درمان فیزیکی ممکن است که در این مدت برای ویزیت شما به منزلتان بیاید. سعی کنید در زمان بیداری، هر چند ساعت یک بار کمی قدم بزنید.

هفته دوم: کنترل درد با عمل‌های بسته

برای کاهش درد و ناراحتی در اولین روزهای بعد از مرخص شدن از بیمارستان، بهترین کار مصرف داروهای مسکن قبل از استفاده از سایر روش‌های درمانی می‌باشد. مصرف داروهای مسکن می‌تواند به اشکال زیر باشد:

• روش‌های مختلف تزریق استروئید به منظور کاهش درد زانو
• اوزون درمانی به منظور افزایش گردش خون در ناحیه زانو
• تزریق پلاسمای غنی از پروتئین (PRP) به منظور تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی برای ناحیه آسیب‌دیده
• رادیوفریکوئنسی جهت جلوگیری از انتقال سیگنال‌های درد به وسیله اعصاب

در طول هفته دوم بعد از عمل، به تدریج مقدار داروهای مسکن شما کمتر می‌شود و برنامه غذایی شما هم به سمت مصرف غذاهای جامد تغییر خواهد کرد. در این مدت تحرک بدنی شما هم به آرامی افزایش داده می‌شود.

هفته سوم: شروع اولین ورزش‌های بعد از عمل

ورزش‌های زیر را به محض آنکه توانایی انجام آن را پیدا کردید، شروع کنید. این ورزش‌ها را می‌توانید به فاصله کوتاهی بعد از عمل زانوی خود از همان اتاق ریکاوری شروع کنید. البته ممکن است که در ابتدا کمی احساس ناراحتی داشته باشید، اما این ورزش‌ها موجب تسریع در بهبودی شما و کاهش دردهای زانو بعد از عمل خواهد شد.

• بالا بردن پا به حالت مستقیم

عضلات ران پا را منقبض کنید و زانوی خود را کاملاً صاف نگه دارید. پای خود را چند سانتی‌متر بالا بیاورید و حدود 5 تا 10 ثانیه به همین حالت نگه دارید. سپس به آرامی پا را پایین بیاورید. این حرکت را تا وقتی که ران پای شما توان دارد، تکرار کنید.

• خم کردن پا از قوزک

پاي خود را به صورت ريتميک با منقبض کردن عضلات ساق و مچ پا از محل قوزک خم و راست کنيد. اين حرکت را از زماني که در اتاق ريکاوري هستيد به صورت متناوب، دو تا سه بار در هر ساعت و هر بار به مدت دو تا سه دقيقه انجام دهيد.

• حرکت صاف کردن زانو

يک حوله کوچک را لوله کنيد و زير مچ پا دقيقاً در قسمت بالاي قوزک بگذاريد، به طوري‌که مچ پا با روي تشک تماس نداشته باشد. سعي کنيد زانوي خود را کاملاً صاف کنيد و همزمان دست خود را به پشت زانو برسانيد و روي تشک بگذاريد. زانو را به مدت 5 تا 10 ثانيه به حالت کاملاً صاف .کشيده نگه داريد.

• خم کردن زانو با تکيه بر تشک

در حالي‌که پاي خود را روي تشک تکيه داده و به سمت عقب مي‌کشيد، زانو را تا جايي که مي‌توانيد خم کنيد و پاشنه را به باسن نزديک کنيد. زانو را به بيشترين حدي که مي‌توانيد خم کنيد و در همين حالت خميده به مدت 5 تا 10 ثانيه نگه داريد و سپس صاف کنيد.

• خم و راست کردن زانو در حالت نشسته به کمک پاي سالم

روي لب تخت يا روي يک صندلي بنشينيد به طوري که اتکاي پاها روي پشت کشاله ران باشد. پاي آسيب‌ديده را روي پاي سالم بيندازيد و پاي سالم را در پشت قوزک پاي جراحي شده قرار دهيد تا از آن حمايت کند. حالا به آرامي زانوي خود را تا جايي که مي‌توانيد خم کنيد. زانو را در اين حالت به مدت 5 تا 10 ثانيه نگه داريد و سپس به آرامي به حالت اول برگرديد.

• خم و راست کردن زانو در حالت نشسته بدون کمک پاي سالم

روي لب تخت يا روي يک صندلي بنشينيد به طوري که اتکاي پاها روي پشت کشاله ران باشد. زانوي خود را تا جايي که مي‌توانيد خم کنيد تا کف پاي شما به روي زمين برسد. در حالي که پاي خود را به آرامي روي زمين گذاشته‌ايد، به آرامي بالاتنه را روي صندلي به طرف جلو بکشيد تا زانوي شما باز هم بيشتر خم شود. اين حالت را به مدت 5 تا 10 ثانيه نگه داريد. سپس زانو را کاملاً صاف کنيد و به حالت اول بازگرديد.

هفته چهارم: ورزش‌هاي سبک براي بعد از جراحي زانو

• قدم زدن

راه رفتن به طرز صحيح، بهترين راه براي کمک به بهبودي زانوي شماست. در ابتدا شما فقط به کمک عصا يا واکر مي‌توانيد راه برويد. پزشک يا درمانگر شما به شما مي‌گويد که چه مقدار از وزن خود را روي پاهايتان بيندازيد.

• بالا رفتن و پايين آمدن از پله‌ها

بالا رفتن و پایین آمدن از پله‌ها نیازمند قدرت و انعطاف‌پذیری در عضلات پا و مفصل زانو می‌باشد. در ابتدا شما برای بالا رفتن از پله حتماً باید از نرده‌ها برای حفظ تعادل خود کمک بگیرید، ضمن آنکه پله‌ها را یکی یکی و با درنگ بالا می‌روید. برای بالا رفتن از پله‌ها همیشه پای سالم خود را اول بالا بگذارید و هنگام پایین رفتن، اول پای جراحی شده را پایین بگذارید.

هفته پنجم به بعد: حرکات و ورزش‌های پیشرفته

هنگامی که توانستید که به تنهایی مسافت‌های کوتاه را قدم بزنید یا از چند پله بالا بروید، می‌توانید شدت حرکات و ورزش‌های خود را بیشتر کنید. دقت کنید که درد ناشی از مشکل زانوی شما که قبل از عمل داشته‌اید و نیز درد و ورم ناشی از عمل، همگی باعث ضعیف شدن زانوی شما شده است. بنابراین تقویت و بهبودی کامل زانو ممکن است که تا چند ماه طول بکشد. حرکات و ورزش‌های زیر به بهبودی کامل و سریع‌تر شما کمک می‌کند:

• خم و راست کردن زانو در حالت ایستاده

صاف بایستید و روی عصا یا واکر تکیه کنید و در همین حالت پا را از زمین بلند کنید و زانوی خود را تا جایی که می‌توانید خم کنید. این حالت را به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید و سپس زانو را صاف کنید. در هنگام صاف کردن زانو، اول پاشنه پا را روی زمین بگذارید. این حرکت را تا جایی که عضلات شما توان دارد، تکرار کنید.

• خم و راست کردن زانو با وسایل کمکی

به پشت بخوابید و یک حوله را تا کنید و روی زانوی جراحی شده خود بگذارید. دو سر حوله را با دست بگیرید و به طرف پا، پایین بیاورید. زانو را به آرامی خم کنید و یک فشار ملایم بر روی حوله وارد کنید تا زانو بیشتر خم شود. سپس زانو را در خمیده‌ترین حالت خود به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید و بعد به حالت اول برگردید. این حرکت را تا زمانی که پای شما توان دارد، تکرار کنید.

• ورزش زانو با غلبه بر مقاومت در برابر حرکت

شما می‌توانید هر کدام از ورزش‌هایی که در بالا شرح داده شد را در حالتی که چند وزنه سبک در اطراف قوزک پا گذاشته‌اید، انجام دهید. این ورزش‌های مقاومتی را معمولاً می‌توانید از هفته چهارم تا ششم بعد از عمل زانو آغاز کنید. در ابتدا از وزنه‌های نیم تا یک کیلوگرمی برای این ورزش‌ها استفاده کنید و سپس به تدریج وزن آن را افزایش دهید تا قدرت زانوی شما به طور کامل باز گردد.

سال اول: اقدامات مراقبتی

برای اطلاع از زمان مراجعات بعدی خود در طول سال اول بعد از عمل زانو، با پزشک متخصص طب فیزیکی مشورت کنید. اما معمولاً مراجعات بعدی شما به پزشک برای 3 هفته، 6 هفته، 3 ماه، 6 ماه و یک سال بعد از عمل برنامه‌ریزی می‌شود و از آن به بعد معمولاً سالی یک بار به پزشک مراجعه می‌کنید. برای حفظ سلامتی زانوی جدید خود، توصیه‌های پزشک را به دقت رعایت کنید. بیش از 90% از مفصل‌های زانوی تعویض شده توانسته‌اند که بعد از گذشت 15 سال از زمان عمل، همچنان کارکرد خوبی داشته باشند.