بیشتر افراد از جایی در زندگی خود دچار آسیب‌دیدگی غضروف مفاصل خواهند شد. در بیشتر موارد این مفصل زانو است که درگیر می‌شود. برخی از علائم آسیب غضروف مفصل زانو شامل درد ، خشکی ، تورم و کاهش حرکت مفصل زانو است. غضروف بافتی بسیار انعطاف پذیر و در عین حال سخت است که در تمام نواحی بدن یافت می‌شود و دو کارکرد اصلی دارد: کارکردی به عنوان ضربه‌گیر و کارکردی به عنوان قالب.
تمام مفاصل بدن ما با غضروف پوشیده شده است. وجود غضروف باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی روی یکدیگر حرکت کنند – این پوشش غضروفی اصطکاک و درنتیجه احتمال آسیب دیدگی را کاهش می‌دهد. وجود غضروف فشار ناشی از حرکت را ، خواه پیاده روی باشد یا کشش یا خم شدن یا دویدن، کاهش می‌دهد. به طور خاص در بین همه غضروف‌های بدن آسیب دیدگی غضروف زانو از همه شایعتر است و بسته به میزان آسیب ، روش درمانی متفاوت خواهد بود.
آنچه غضروف را از سایر بافتهای بدن متمایز می‌کند عدم خونرسانی به آن است. سلول‌های خونی نقش مهمی در روند ترمیم بافتهای آسیب دیده بدن ایفا می‌کنند. اما ترمیم آسیب غضروف زانو و سایر غضروف‌های بدن به همان شیوه ترمیم عضله یا پوست آسیب دیده نیست.
فهرست مطالب
انواع غضروف
سه نوع غضروف در بدن وجود دارند که شامل موارد زیرند:
- غضروف شیشه‌ای یا شفاف: این نوع غضروف عمدتا بین مفاصل و دنده ها و اطراف نای وجود دارد.
- غضروف کشسان یا ارتجاعی: انعطاف پذیرتر و نرم تر از غضروف شیشه‌ای است و بخش اعظم بینی ، گوش بیرونی و اپیگلوت را تشکیل می‌دهد.
- غضروف رشته‌ای یا فیبرو: مستحکم‌ترین نوع غضروف ، غضروف رشته‌ایست. این نوع غضروف می‌تواند وزن زیادی را تحمل کند و بین استخوان‌های لگن و باسن و به ویژه در بین مهره‌ها یافت می‌شود. در آسیب غضروف زانو غضروف رشته‌ای دچار آسیب می‌شود.
یكی از شایعترین و احتمالاً جدیترین آسیب‌های غضروف آسیبی است که به غضروف‌های بین مفصلی و معمولا غضروف مفصل زانو وارد می‌شود. این نوع آسیب می‌تواند منجر به تورم ، درد و درجات مختلفی از کاهش دامنه حرکتی شود.
با این همه ، تمام انواع غضروف ممکن است آسیب ببیند. یکی از آسیب‌های شایع همان صدمه‌ای است که به “گوش گل کلمی” یا همان شکستگی لاله گوش معروف است و در آن غضروف کشسان آسیب دیده و نتیجتا بد شکل می‌شود. این نوع آسیب دیدگی در بین بازیکنان راگبی و کشتی گیران بسیار رایج است. افراد بسیاری دچار آسیب دیدگی غضرو‌های رشته‌ای هستند که مهره‌ها را از هم جدا می‌کنند. این آسیب که با عنوان فتق دیسک شناخته می‌شود ، ممکن است بسیار دردناک باشد.
علائم آسیب غضروف زانو
شایعترین علائم آسیب غضروف زانو شامل درد ، خشکی ، کاهش حرکت و تورم است. توصیه می‌شود برای کاهش درد و تورم این ناحیه، از محصولات کمک پزشکی با کیفیتی که می‌توانند منطقه آسیب دیده را فشرده سازی و در عین حال تثبیت کنند، استفاده شود.
این کار از این جهت مهم است که ممکن است مدتی طول بکشد تا غضروف آسیب دیده زانو بتواند خود را ترمیم کند. سلول‌های این نوع بافت خونرسانی نمی‌شوند و به همین دلیل نمی‌توانند از طریق خون کمکی برای ترمیم آسیب دیدگی خود دریافت کنند ، و این بدان معنی است که مثلاً به سرعت بافتهای عضلانی یا پوست بهبود پیدا نمی‌کند.
منبع آسیب
آسیب غضروف زانو معمولا شامل آسیب منیسک است ، اگرچه در صورت آسیب رسیدن به استخوان زیرین، آسیب غضروف مفصلی، معروف به آسیب غضروفی یا آسیب استخوانی-غضروفی نیز وجود دارد. آسیب غضروف زانو معمولاً به عنوان بخشی از آسیب دیدگی زانو و اغلب همراه با آسیب دیدگی سایر بافتهای نرم ایجاد می‌شود. درمان اولیه شامل استراحت ، گذاشتن یخ روی زانو ، فشرده سازی و بالا نگه داشتن زانو است ، در عین حال استفاده از وسایل کمک پزشکی زانو نیز می‌تواند از زانو در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت کند. درمان بیشتر به سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار، تاثیر صدمات و شدت علائم آن بستگی دارد. در صورتی که آسیب غضروف مفصلی درمان نشود ممکن است منجر به آرتروز شود.
غضروف‌های مفصلی رگ خونی یا پایانه عصبی ندارند ، اما بیماران هنوز هم ممکن است دچار درد شوند. هنگامی که قطعه‌ای از غضروف آسیب دیده مانع حرکت هموار مفصل شود اصطلاحا می‌گویند زانو”قفل شده است “. در این شرایط زانو ممکن است متورم شده و انجام فعالیت‌هایی که مستلزم تحمل وزن و فشار است برای زانو دردناک باشد.
روند تشخیص آسیب غضروف مفصلی شامل تجزیه و تحلیل سابقه آسیب و معاینه مفصل است تا ببینند آیا نشانه‌هایی از تورم ، قفل شدن و “خم شدن” در زانو وجود دارد یا خیر. تصاویر اشعه ایکس هم می‌توانند به تشخیص کمک کنند ، اما تصاویر “ام آر آی” اطلاعات بسیار دقیق‌تری را برای تشخیص آسیب غضروف زانو به دست می‌دهند.
تشخیص
تشخيص آسيب غضروف مفصل زانو معمولا بر اساس معاينه فيزيکي و تاييد آن توسط تصاویر ام آر آی يا آرتروسكوپي انجام می‌شود. علائم ممکن است بعد از چند هفته از بین بروند ، اما در اکثر افراد ، درد تا زمان بهبود پارگی غضروف ممکن است ادامه داشته باشد. استفاده از وسایل کمک پزشکی زانو در مراحل اولیه ممکن است از آسیب بیشتر جلوگیری کرده و به کاهش درد ناشی از تورم کمک کند.
درمان‌های غیرجراحی
ساده‌ترین و اولیه‌ترین درمان غیر جراحی برای آسیب غضروف ، استفاده از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است که به کاهش درد و تورم کمک می‌کنند. علاوه بر مسکن ، ممکن است از زانوبند یا بریس یا بانداژ هم استفاده شود تا از آسیب دیدگی بیشتر غضروف زانو جلوگیری شده و آسیب ایجاد شده فرصت داشته باشد تا بهبود پیدا کند.
از فیزیوتراپی نیز که غالباً نتایج بسیار موفقی در این مورد دارد زیاد استفاده می‌شود. تمرینات کنترل شده و تحت نظارت یک متخصص فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات پشتیبان زانو شده، و بدین طریق تسکین زیادی ایجاد کرده و فشار را از روی مفصل کاهش دهند. و در نهایت ، یکی از روش‌های درمانی غیر جراحی که برای درمان یا جلوگیری از آسیب غضروف زانو ، توصیه می‌شود تغییر سبک زندگی است. كاهش فعالیت‌هایی كه بر مفصل فشار وارد می‌کنند احتمال آسیب دیدگی و صدمات بیشتر را کاهش می‌دهد.
با این همه ، تسکین ناشی از درمان‌های غیرجراحی ممکن است کوتاه مدت بوده و در موارد شدید یا جدی ممکن است چاره دیگری جز جراحی نباشد.
درمان با جراحی
چندین نوع جراحی وجود دارد كه از آن‌ها برای ترمیم و تسكین درد زانو و آسیب‌های غضروفی استفاده می‌شود. در اینجا درباره این روش‌ها و نتایجی که هر یک در پی دارند توضیح خواهیم داد.
لاواژ و دِبریدمان به روش آرتروسکوپی
از این تکنیک زمانی استفاده می‌شود که قطعات غضروف در مفصل شل شده و باعث قفل شدن مفصل زانو شوند. در روش آرتروسکوپی ( جراحی بسته زانو ) به کمک یک آرتروسکوپ به ناحیه آسیب دیده دسترسی پیدا کرده و سپس مفصل را با استفاده از محلول نمکی شستشو می‌دهند. پس از تمیز کردن ، قطعات شل شده غضروف را با استفاده از یک ابزار تراش داده و در نهایت برش‌های کوچکی که برای عمل ایجاد شده بودند بسته می‌شوند. این جراحی رایج غضروف آسیب دیده را ترمیم نمی‌کند بلکه درد ناشی از آسیب غضروف زانو را کاهش داده و باعث افزایش تحرک زانو می‌شود.
تحریک مغز استخوان
در این روش سوراخ‌های ریزی در استخوان ایجاد می‌شود تا مغز استخوان آزاد شود. این به نوبه خود منجر به تشکیل لخته‌های خون در غضروف آسیب دیده شده و نتیجتا بدن را تحریک می‌کند تا غضروف جدید تولید کند. نتایج این جراحی ممکن است عمر محدودی داشته باشد زیرا غضروف جدید نیز ممکن است فرسوده شده و در آینده نیاز به تعویض آن باشد.
موزائیک پلاستی و پیوند آلوگرافت استخوانی- غضروفی (AOT)
موزائیک پلاستی روشی است که در آن برش‌های ریزی از غضروف سالم را جایگزین غضروف آسیب دیده می‌کنند. در صورتی که آسیب خیلی شدید باشد، توصیه می‌شود از روش پیوند استخوانی- غضروفی آلوگرافت به عنون روش جایگزین استفاده شود که طی آن از غضروف فرد دیگری ( اهداء کننده) برای این کار استفاده می‌شود.
کاشت کندروسیت خودی(ACI)
در این تکنیک دو مرحله‌ای ابتدا یک نمونه کوچک از غضروف را با آرتروسکوپ برمی‌دارند. سپس بافت نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستند تا از آن سلول‌های غضروفی جدیدی را در یک محیط مصنوعی رشد دهند. سپس طی یک جراحی دیگر غضروف جدید از طریق یک پچ کلاژنی که روی ناحیه آسیب دیده قرار می‌گیرد، جایگزین غضروف آسیب دیده خواهد شد.
ساخت قاب غضروفی مصنوعی
این تکنیک جدید شامل کاشت یک قاب مصنوعی از جنس کلاژن و پروتئین است که باعث تحریک رشد سلول‌های غضروفی می‌شود. این قاب به آرامی جذب بدن شده و پس از آن غضروف‌های سالمی را از خود به جا خواهد گذاشت.
آسیب غضروف زانو یکی از مشکلات شایع است و معمولاً به سادگی با انجام ندادن بعضی فعالیت‌های خاص یا اطمینان از این که بدن می‌تواند به اندازه کافی از زانو در هنگام وارد آمدن فشار بر آن حمایت کند، قابل رفع است. محققان همچنان به تحقیق درباره روش‌های معالجه این بیماری می‌پردازند و طی چند سال آینده ممکن است به روش‌های جراحی جدیدی برای رفع این مشکل دست پیدا کنند.
